TABOR


CIEKAWOSTKI - "KWADRATY"


CO TO JEST "KWADRAT"?

Słowo "kwadrat" w odniesieniu do komunikacji kojarzy się przede wszystkim z tzw.kluczem uniwersalnym czworokątnym stanowiącym niezbędne wyposażenie każdego pracownika w tramwajach i na kolei. Ale nie o tym będzie tu mowa - w górnośląsko-dąbrowskich tramwajach słowo to oznacza również przednią (choć nie tylko) tablicę umieszczaną na zewnątrz wagonu tramwajowego w okolicach dolnej krawędzi szyby czołowej. Na tablicy tej umieszczana jest informacja o numerze linii i numerze pociągu, a na odwrocie napis informujący o zjeździe do zajezdni uzupełniony numerem pociągu.

JAK BYŁO DO 11.05.2001

"Kwadraty" rozpoczęły swoją służbę mniej więcej w latach 70-tych. Jest to forma rozwojowa poprzednich tablic na których nie było numeru linii, lecz wyłącznie numer pociągu - wraz ze stopniowym wycofywaniem z eksploatacji kółek dachowych z numerem linii wprowadzano właśnie "kwadraty", które miały zastąpić kółka dachowe.

Przez długie lata tablice te były lekko modernizowane - w części wagonów przeniesiono je z lewej na prawą stronę ściany czołowej (patrząc w kierunku jazdy), w niektórych wagonach wprowadzono również lampkę oświetlającą. "Kwadrat" stał się nieodłączną częścią naszych tramwajów. Nadszedł jednak XXI wiek i pewnego pięknego dnia zawitała do nas komisja z Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, które to komisja na mocy rozporządzenia ministra transportu zajmuje się badaniami technicznymi wagonów tramwajowych i ich rejestracją (dopuszczeniem do ruchu). Komisji początkowo "kwadraty" nie przeszkadzały, jednak po pewnym czasie kategorycznie stwierdziła ona, że tablice te muszą zniknąć argumentując to tym, że zarówno same tablice (blaszane), jak i prowadnice na wagonach narażają pasażerów na bezpośrednie zagrożenie utraty zdrowia, a nawet życia, a poza tym "w Warszawie takich nie mają". Niestety w PKT znalazły się osoby, które powyższą sytuację wykorzystały, aby "kwadratów" się pozbyć - wszak z komisją można było się dogadać i problemu by nie było.

Ostatni pociąg z "kwadratem" - 2x105N-548+488 jako poc.4104 na Rynku w Katowicach (11.05.2001r.)Tak więc, z początkiem marca rozpoczęła się akcja usuwania "kwadratów". Rozpoczął ją nadgorliwy ZKT-4 Gliwice, który natychmiast pousuwał wszystkie tablice, a kilkanaście dni później nie było już w zakładzie żadnego wagonu z prowadnicami. Pozostałe zakłady czekały jeszcze jakiś czas i ostatecznie w połowie maja zniknęły z eksploatacji ostatnie "kwadraty" - ostatnimi dwoma zarejestrowanymi wagonami jeżdżącymi z "kwadratami" były w dniu 11 maja 2001r. wagony 105Na-695 (w składzie z 696, jako pociąg 164, lecz tylko do godzin południowych) oraz 105N-548 (w składzie z 488, jako pociąg 4104 - aż do zjazdu).

Parę fotek nieodżałowanych "kwadratów":

Pociąg planowy 601      Pociąg planowy 278      Pociąg Nocny PN-224      Zjazd do zajezdni Stroszek Pociągu Nocnego PN-231      Boczny "kwadrat" linii 19

ŚWIAT BEZ "KWADRATÓW"

"Kwadraty" pełniły całą masę najróżniejszych funkcji z którymi trzeba było sobie poradzić po ich likwidacji. Pierwszym problemem był numer pociągu - ze względu na sposób prowadzenia ruchu na naszej sieci tramwajowej numer pociągu musi być wyraźnie widoczny z przodu wagonu. Poradzono sobie z tym problemem instalując na pulpitach małe kieszonki w które wkładane są tabliczki z PCV zawierające numer kolejny pociągu na danej linii.

Drugim problem okazało się oznakowanie zjazdów do zajezdni. Do tej pory, poza nielicznymi wagonami nie używano zbyt intesywnie tablic zjazdowych - wystarczyło obrócić "kwadrat" i po kłopocie. Zakłady więc w pocie czoła produkowały więc odpowiednią ilość tablic zjazdowych.

Kolejnym problemem było oznakowanie pociągów nocnych obsługiwanych przez wagony 102Na i przez ZKT-3. W stodwójkach numer pociągu na tablicach zwyczajnie się nie mieścił (a przynajmniej tak się wydawało) - okazało się jednak, że da się go zmieścić, jednak jego czytelność jest w takich warunkach zerowa. Zakład w Bytomiu natomiast nigdy nie miał żadnej tablicy kierunkowej pociągu nocnego - korzystał z tablic linii dziennych (linii 19 dla PN-231 i linii 30 dla PN-232) - po likwidacji kwadratów takowe tablice musiał wykonać.

Problem braku numeru linii na tablicach kierunkowych wyszedł na wierzch również w katowickich wagonach 102Na. I tutaj również zakład musiał wykleić nowe tablice zawierające numer linii (i tradycyjnie zdecydowanemu pogorszeniu uległa ich czytelność).

"KWADRATY" JEDNAK ŻYJĄ!

Okazuje się jednak, że "kwadraty" pozostały w eksploatacji w szczątkowej formie. W przednią tablicę (czyli ten najbardziej właściwy "kwadrat") wyposażone są bowiem wagony typu N (zarówno bytomskie liniowe, jak i chorzowski zabytkowy). Ponadto spora część bytomskich stopiątek posiada boczne tablice, które są niczym innym jak "kwadratem" bez numeru pociągu - te tablice również nie wbudziły podejrzeń komisji. Niestety te tablice (zarówno w N-kach, jak i stopiątkach) długo nie pożyły - od listopada 2001r. sukcesywnie likwidowano tablice boczne w wagonach 105N/Na, a 8 lutego 2002r. o godz.15:24 zjechał do zajezdni ostatni w historii wagon wyposażony w stary kwadrat - czyli N-1118 obsługujący pociąg 381. Wagon te, po odbyciu przeglądu, wyjedzie już z nowym "kwadratem", a wagon 954, który go zastąpił na linii jest już w niego wyposażony. W tym samym okresie wycięto prowadnice na "kwadrat" z wagonu roboczego 102Na-133R i tym samym pozostały nam dwa wagony wyposażone w prowadnice na tablice starego typu - chorzowski wagon zabytkowy N-1100 oraz skreślony w 2000 roku ze stanu, ale ciągle nie pocięty wagon roboczy 4N-121R przybywający obecnie w zajezdni Będzin. Samych tablic również pozostały w użyciu dwie sztuki (nie licząc tych przekazanych do Izby Tradycji) - są to dawne tablice czołowe wagonów nauki jazdy, obecnie umieszczane w bocznych oknach (bez specjalnego powodu).

"Kwadraty" z ZKT-5 Katowice doczekały się innego zastosowania - wkładano je za szybę pociągów linii 15 w czasie remontu w Sosnowcu (w ruchu było wtedy więcej wagonów 102Na niż tablic do nich), a niedawno (w połowie września) w stare "kwadraty" wyposażono autobusy komunikacji zastępczej z PKM Katowice obsługujące linię T-6.

"KWADRAT" ZMODERNIZOWANY?

Od marca bieżącego roku PKT zastanawiało się w jaki sposób "kwadraty" zastąpić. Pomysły padały różne - przywrócić kółka na dachu, zakupić do wszystkich wagonów wyświetlacze, umieszczać stare "kwadraty" za szybą. Ostatecznie, w połowie lipca stworzono prototypowy model "kwadratu" po modernizacji - skorzystano przy tym z patentu stosowanego jeszcze niedawno w naszych tramwajach do wieszania bocznych tablic. Nowy kwadrat to tabliczka zawieszana na trzech bolcach ułożonych w kształcie litery "T". Do września prototypowy kwadrat poddany został wnikliwej ocenie różnych "fachowców" - komisja IGPiK go zaakceptowała, a do całej sprawy przyczepił się KZK GOP, który oczywiście wpadł na "genialny" pomysł, żeby nowe tablice były niebieskie i z umieszczonym logo KZK GOP - całe szczęście pomysł upadł. Nowy "kwadrat" ocenili także miłośnicy - nie chwaląc się, za sprawą Autora niniejszego serwisu, na odwrocie nowej tablicy umieszczona jest informacja do której zajezdni dany pociąg zjeżdża (w pierwotnej wersji miał być tylko napis infomujący o zjeździe). No i wreszcie 7 września 2001r. Z-ca Dyrektora ds.Technicznych PKT wydał "Polecenie Służbowe nr 9/2001 w sprawie wykonania oznakowania pociągów tramwajowych w czołowe tablice zewnętrzne z numerem linii" i sprawa ruszyła. Termin wprowadzenia w życie pierwszego etapu (140 krzyżaków mocujących i 180 tablic) wyznaczono na 15 października 2001r. Od początku października zaczęły pojawiać się pierwsze wagony wyposażone w krzyżak mocujący, około 8 października nowe "kwadraty" zawisły na wagonach obsługujących pociągi linii 21, a od 15 października w tablice te wyposażone są wszystkie wagony obsługujących linie 6, 7, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 21, 23, 40, 41 i 41bis. Od 1 marca 2002r. nowe tabliczki są używane na wszystkich pozostałych liniach, czyli 3, 4, 5, 8, 9, 18, 19, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 35 i 38.

Pociąg linii 15 (2x105Na-781+782) z nowym kwadratem

OPIS TECHNICZNY NOWYCH "KWADRATÓW"

1. Tablica.

2. Napisy.

3. Krzyżak mocujący.

4. Umieszczanie na wagonach.

 


Serwis internetowy w budowie "Komunikacja miejska na Górnym Śląsku" - (c) Jakub Jackiewicz 2003
Serwis umieszczony na serwerze WPK Katowice - http://www.wpk.katowice.pl/