Numeracja pociągów w systemie górnośląsko-dąbrowskich tramwajów ma bardzo długie tradycje i po dziś dzień jest stosowana w praktycznie niezmienionej formie (zdarzają się od tego odstępstwa, ale to wyjątki potwierdzające regułę). Poniżej zbiór zasad i kryteriów jakie definiują konkretny numer pociągu. Nie jest żaden wyciąg z przepisów, a jedynie zebranie w jednym miejscu różnych (często niepisanych) zasad tym rządzących.

ZASADY NUMERACJI POCIĄGÓW PLANOWYCH

Numer pociągu planowego składa się z 2-5 cyfr.

Jedna lub dwie ostatnie cyfry oznaczają numer kolejny pociągu na danej linii - to, czy ta część jest jedno-, czy dwucyfrowa zależy od trzech czynników:

• od ilości pociągów na danej linii (jeśli jest lub może być ich więcej niż 9 wtedy numer jest dwucyfrowy),
• od zaszłości historycznych (kiedyś daną linię obsługiwało więcej niż 9 pociągów - dotyczy linii 14 i 15) - to nie zawsze jest brane pod uwagę, np. na linii 21 na której jeszcze do lat 90-tych kursowało w porywach nawet do 22 pociągów (numeracja wówczas była czterocyfrowa),
• od tego, czy w przypadku zastosowania numeru jednocyfrowego nie będzie się dany numer dublował (dotyczy linii 40 i 41).

Początek numeru to oczywiście numer linii tramwajowej.

Między cyframi oznaczającymi numer linii, a cyframi oznaczającymi numer kolejny może znaleźć się cyfra 0 (zero) - stosuje się ją w przypadku linii "bisowych" chyba, że numeracja pociągów na danej linii "bisowej" jest łączna z numeracją na linii podstawowej (taki przypadek miał miejsce na linii 41bis uruchomionej w latach 2001-2002).

Biorąc pod uwagę powyższe zasady stosowana jest następująca numeracja pociągów planowych:

• numery dwucyfrowe (np. 94) - linie nr 3, 8 i 9 oraz zawieszone 1 i 2,
• numery trzycyfrowe z jednocyfrowym numerem linii (np. 405) - linie nr 4, 5, 6 i 7,
• numery trzycyfrowe z dwucyfrowym numerem linii (np. 232) - linie nr 10, 11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 35, 36, 38 oraz zawieszone 31, 32, 33, 34, 37 i 39,
• numery czterocyfrowe (np. 2202) - linie nr 14, 15, 22, 26, 40, 41.

W przypadku pociągu planowego uruchamianego na linii o oznaczeniu literowym (taki przypadek miał miejsce np. w latach 1996-98 w Chorzowie, gdzie uruchomiono linię S) oznaczane są w identyczny sposób z tą różnicą, że zamiast cyfr oznaczających numer linii wpisuje się literę - np. S2.

Pociągi planowe dodatkowe numerowane są identycznie jak zwykłe z tym, że między numerem linii, a numerem kolejnym umieszczana jest litera D (np. 3D2).

Od roku 2001 KZK GOP, który ma w głębokim poważaniu wszelkie tradycyjne zasady organizacji ruchu tramwajowego w tym podstawową, mówiącą o nie niezmienności numeru pociągu w ciągu dnia (lub nocy), jak również nie uznający zasady, iż numer pociągu nie musi być związany oznakowaniem numeru linii na wagonie, zaczął tworzyć tzw. "pociągi wirtualne" (nazwa wymyślona przeze mnie na potrzeby określenia tego zjawiska). Są to podmiany wagonów, które otrzymują jakiś numer wzięty "z sufitu" (najczęściej są to numery kolejne 11, 12, itp.). Powoduje to pojawianie się dwucyfrowych numerów kolejnych na liniach na których obowiązuje jednocyfrowy zapis numeru kolejnego - w PKT przyjęto więc zasadę, iż istnieje "pociągów wirtualnych" nie wpływa na numerację zwykłych pociągów na danej linii - numery pociągów planowych pozostają bez zmian, a tylko te "wirtualne" otrzymują zapis rozszerzony. Sytuacja ta dotyczy linii 3, 9, 11, 12, 16, 19, 21, 27, 29 i 30. Na liniach 4, 13, 14 i 15 pociągi "wirtualne" mieszczą się w dotychczasowym zakresie numeracji i nie ma z tym problemu.

Problem rozszerzania numeracji występował już wielokrotnie wcześniej, jednak nie z powodu czyjegoś "widzimisię" związanego z podmianami, a np. z powodu remontu, kiedy z powodu zawieszenia jednej linii występowała konieczność zwiększenia częstotliwości kursowania innej. Radzono sobie z tym tak samo jak obecnie. Przykładowo - w dniach od 14 maja do 26 sierpnia 1986r. trwała przebudowa ulicy 3 Maja w Katowicach. Linie 7 i 37 jadące od Chorzowa Batorego zawracały na Placu Wolności (linia 40 była zawieszona), a ze Stadionu Śląskiego przez Katowice Rynek do Szopienic w zamian za nie kursowała ze zwiększoną częstotliwością (do 7-minutowej) linia nr 23, która obsługiwana była aż przez 14 pociągów - o numeracji od 231 do 2314.

ZASADY NUMERACJI POCIĄGÓW NOCNYCH

Numeracja pociągów nocnych składa się z następujących elementów:

• przedrostka "PN" i myślnika,
• cyfry "2",
• cyfry oznaczającej zakład (0 - Będzin, 1 - Katowice, 2 - Chorzów, 3 - Bytom, 4 - Gliwice),
• cyfry oznaczającej numer kolejny pociągu nocnego w danym zakładzie.

Przykładowo - PN-215. Jest to pociąg nocny nr 5 uruchamiany przez zakład w Katowicach.

Wyjątkiem, nie pasującym do powyższych reguł jest pociąg nocny PN-100, który przekształcony został z pociągu nr 100 kursującego od lat 60-tych lub 70-tych.

ZASADY NUMERACJI INNYCH RODZAJÓW POCIĄGÓW

Pociągi specjalne (S) numerowane są na zasadach identycznych z numeracją pociągów planowych, czyli np. pociąg specjalny nr 8 ma oznaczenie S8 lub S 8, a pociąg dodatkowy nr 5 - D5 lub D 5.

Pociągi służbowe, robocze, nauki jazdy, czy jazdy próbnej nie są oznaczane numerami. W przypadku konieczności identyfikacji takiego pociągu na trasie korzysta się z numerów inwentarzowych wagonów, które dany pociąg obsługują.

JAK NIE POWINNO SIĘ NUMEROWAĆ POCIĄGÓW I DLACZEGO

Niektórzy pracownicy PKT w swoich zapisach stosują nieco inne oznaczanie numerów pociągów - czy robią to umyślnie, czy przypadkowo nie ma tu znaczenia. Faktem jest, że spotykane są następujące odstępstwa od reguł:

• zły zapis numeru kolejnego - np. 1202 zamiast 122 lub 226 zamiast 2206,
• wprowadzenie znaku "/" między numer linii, a numer kolejny - np. 4/03 lub 4/3 zamiast 403.

Oba te odstępstwa mogą prowadzić do wielu nieporozumień - zapis dwucyfrowy zamiast jednocyfrowego numeru kolejnego może spowodować pomyłkę np. linii nr 3 z linią nr 30. Zapis z użyciem znaku "/" jest natomiast używany do zapisu numeru wozu autobusowego lub trolejbusowego - i stąd np. zapis 7/4 oznacza wóz linii autobusowej nr 7, a nie pociąg linii tramwajowej nr 7.

TABLICE Z NUMEREM POCIĄGU NA WAGONACH

Od lat 50-tych stosowano tablice, których główną zaletą była bardzo dobra widoczność. Umieszczano je po lewej stronie ściany czołowej (patrząc w kierunku jazdy) i zapisywano dużymi białymi cyframi na czarnym tle pełny numer pociągu. Po wprowadzeniu tablic z numerem linii (czyli "kwadratów") zapisywano w lewym dolnym rogu tej tablicy (patrząc w kierunku jazdy) już tylko numer kolejny pociągu na danej linii - w zakład w Katowicach po pewnym czasie wprowadził poprawkę i wpisywał pełny numer pociągu. Po likwidacji "kwadratów" numer kolejny pociągu na danej linii (zawsze w zapisie dwucyfrowym) umieszczany jest na tabliczce umieszczonej w specjalnej kieszonce na pulpicie.

Od dnia 9 lutego 2002r. wykorzystywany jest już wyłącznie trzeci opisany system:

CZYTANIE I WYMAWIANIE NUMERÓW POCIĄGÓW

Numery pociągów należy czytać i wymawiać w sposób następujący:

• całość numeru jako liczbę (np. "trzydzieści dwa", "czterysta osiem", "trzysta osiemdziesiąt dwa") - pociągi linii 3, 4, 5, 6, 7, 11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 23, 24, 25, 28, 29, 30, 35 i 38
• osobno liczbę oznaczającą numer linii i osobno numer kolejny (np. "dziewięć pięć", "czternaście sześć", "dwadzieścia siedem dwa") - pociągi linii 8, 9, 14, 15, 21, 22, 26, 27 i 41

Odstępstwa:

• numery pociągów linii 40 czyta się i wymawia jako liczbę z opuszczeniem jednego zera - np. "czterysta pięć" (4005), czy "czterysta jedenaście" (4011)
• numery pociągów uruchamianych przez zakład w Chorzowie mogą być wymawiane jako liczebniki porządkowe - np. "sto jedenasty", "siedemset drugi"

Spotykany jest często błąd polegający na wymawianiu numeru kolejnego jako liczebnika porządkowego (np. "dwadzieścia siedem piąty", "czterdzieści jeden drugi") - jest to sposób wymowy numeru wozu autobusowego lub trolejbusowego, a nie numeru pociągu tramwajowego.

Cyfra 0 (zero) występująca w numerze pociągu może być czytana i wymawiana tylko w przypadku gdy oznacza numer pociągu linii "bisowej" - np. "dwadzieścia jeden zero dwa" (21002) - w innym przypadku zera wymawiać nie należy.

Serwis internetowy w budowie "Komunikacja miejska na Górnym Śląsku" - (c) Jakub Jackiewicz 2003
Serwis umieszczony na serwerze WPK Katowice - http://www.wpk.katowice.pl/