TABOR


CIEKAWOSTKI - POCIĄGI NOCNE


HISTORIA NOCNEJ KOMUNIKACJI TRAMWAJOWEJ W GOP-ie

W okresie międzywojennym podjęto pierwszą próbę uruchomienia nocnej komunikacji tramwajowej. 1 lutego 1932r. uruchomiono linię nocną na trasie Sosnowiec - Katowice - Hajduki (ob. Chorzów Batory) - Królewska Huta (ob. Chorzów Miasto). Pociągi (prawdopodobnie dwa) kursowały co godzinę, a opłata za przejazd była dwa razy wyższa niż w ciągu dnia. Od 17 maja 1932r. trasę skrócono i pociąg nocny kursował na trasie Katowice Rynek - Hajduki Gazownia - Królewska Huta Rynek. 7 października 1934r. przywrócono relację Sosnowiec - Katowice - Królewska Huta, lecz wobec zupełnego braku frekwencji dwa tygodnie później tramwaje nocne kursowały z powrotem w relacji Katowice - Hajduki - Świętochłowice - Królewska Huta. Przewozy prowadzone były do 1939 roku.

Po wojnie nocne tramwaje zaczęły kursować przed 1955 rokiem. Wówczas właśnie uruchomiono słynne pociągi nocne. Od samego zarania swoich dziejów służyły głównie jako przewozy personalne pracowników WPK - do nich dostosowane były godziny przyjazdów i odjazdów, trasy przejazdu oraz połączenia z innymi nocnymi tramwajami oraz autobusami. Pociągi nocne uruchamiane przez każdą zajezdnię numerowane były kolejno - PN nr 1, PN nr 2, PN nr 3, itd. Numeracja ta oczywiście dublowała się. Stąd w rozkładach jazdy stosowane były zapisy "PN-2 Szopienice", czy "PN-1 Chorzów" oznaczające pociąg nocny z konkretnej zajezdni. Na początku lat 90-tych zreformowano numerację pociągów nocnych - do numeru dołączono dwie cyfry - 2 oraz numer zajezdni (0 - Będzin, 1 - Katowice, 2 - Chorzów, 3 - Bytom, 4 - Gliwice). Tak więc np. PN-3 z zajezdni Będzin stał się PN-203, a PN-4 z Chorzowa stał się PN-224. Prawdopodobnie nigdy nie istniał pociąg nocny PN-222, choć był wcześniej PN-2 z zajezdni Chorzów Batory oraz istnieje "kwadrat" z oznaczeniem PN-222.

N-1101 jako pociąg nocny nr 2 przed wozownią w zajezdni Chorzów Batory (lata 70-te XX wieku) - fot. archiwum WPK Katowice          Tablica pociągu nocnego nr 3 - w użyciu jako ekwiwalent tablicy do PN-203 w zajezdni Będzin (2000r.)

Trudno oszacować liczbę pociągów nocnych uruchamianych przez lata działalności WPK. Można przyjąć, że każda zajezdnia uruchamiała przynajmniej 2-3 pociągi nocne. W 2002 roku (w 70 rocznicę nocnej komunikacji tramwajowej) pociągów nocnych (razem z PN-100) uruchamianych było 19.

102Na-155 jako PN-100 i 102Na-120 jako PN-223 - Chorzów Rynek (16.08.2001r.)   102Na-120 jako PN-223 - Katowice Dworzec PKP (2000r.)   105Na-466 jako PN-232 - Bytom Plac Sikorskiego (2000r.)   102Na-182 jako PN-223 - Bytom Plac Sikorskiego (2000r.)

105N-338 jako PN-214 (za nim 105Na-591 jako PN-213) stojące na lewym torze (z powodu robót torowych) w oczekiwaniu na odjazd - Zawodzie, ul. Obrońców Westerplatte (16.12.2000r.)   105N-337 jako PN-215 - Brynów Pętla (16.12.2000r.)   102Na-212'' jako PN-211 - Zawodzie Zajezdnia (11.11.2002r.)   Stojak z bocznymi tablicami informacyjnymi pociągów nocnych - zajezdnia Zawodzie (2002r.)

"SETKA" - czyli Najsłynniejszy Pociąg Nocny Śląska

W latach 60-tych lub 70-tych (dokładnych informacji brak) uruchomiony został pociąg, który kursował w nocy pomiędzy Katowicami, Chorzowem Batorym, Nowym Bytomiem i Chebziem. Oznaczono go numerem 100 przez daleką analogię do kursującej wówczas w pobliżu linii nr 10. Pojedynczy wagon silnikowy typu N lub 4N w każdą noc przemierzał kilkakrotnię tę trasę w różnych jej wariantach. Przy reformie numeracji pociągów nocnych jaka nastąpiła na początku lat 90-tych tradycyjny numer pozostawiono dodając do niego tylko przedrostek PN. I tak pociąg nr 100 stał się pociągiem nocnym PN-100.

4N-986'' jako pociąg nr 100 przed wozownią w zajezdni Chorzów Batory (około 1985r.) - fot. archiwum WPK Katowice   102Na-151 jako PN-100 odpoczywa w ciągu w dnia w zajezdni Chorzów Batory (2000r.)   102Na-155 jako PN-100 - Nowy Bytom Huta Pokój (16.08.2001r.)   102Na-155 jako PN-100 - Katowice Rynek (16.08.2001r.)

KONIEC "PN-ów"

15 października 2002r. PKT Katowice, miłośników, a także pasażerów, zaskoczyła nagła decyzja (dez)organizatora komunikacji, czyli KZK GOP o zastąpieniu pociągów nocnych kursujących w Zabrzu i Gliwicach nocnymi kursami zwykłych linii dziennych. Zamiast PN-232 kursuje poc.3011 (linia 30), a zamiast trzech gliwickich pociągów nocnych (PN-241, PN-242 i PN-243) na trasy wyjeżdżają poc.311 (linia 3), 422 i 427 (linia 4 - w dni robocze), 402 i 405 (linia 4 - w dni wolne) oraz 2911 (linia 29). Ostatni raz PN-241 i PN-242 na trasie można było zobaczyć w nocy z 1/2 sierpnia 2002r. - przed rozpoczęciem robót torowych w centrum Zabrza. W następną noc zastąpiły je samochód Lublin i autobus socjalny Ikarus, a od nocy z 3/4 sierpnia do ich całkowitej likwidacji (14/15 października 2002r.) zamiast tramwajów kursowały dwa autobusy zastępcze - pomarańczowe Ikarusy 260 z firmy "Usługi Przewozowe Henryk Polak" w Chorzowie.

1 listopada 2002r. nastąpiła likwidacja PN-231. Zastąpił go poc.1911 z linii 19.

Dokładnie miesiąc później - 1 grudnia 2002r. "do piachu" poszły prawie wszystkie pociągi nocne z zajezdni Zawodzie i Chorzów Batory. Za PN-211 kursuje obecnie poc.1211 (linia 12), za PN-212 i PN-214 kursuje poc.1411 (linia 14), za PN-213 kursuje poc.1515 (linia 15), a za PN-223 kursują poc.721 i 722 (linia 7). 1 grudnia uruchomiono też dwie nowe linie - 10 i 36. Linia 36 zastąpiła PN-221, natomiast linia 10 zajęła miejsce słynnego PN-100.

102Na-166 jako PN-100 kończy ostatni kurs w historii - Chorzów Batory, ul. Armii Krajowej (1.12.2002r.)   102Na-166 jako PN-100 prowadzony przez motorowego Jana Widerę zjeżdża ostatni raz do zajezdni Chorzów Batory - 1.12.2002r., godz.6:20...   Boczna tablica informacyjna pociągu nocnego PN-100 (102Na-166, 1.12.2002r.)

Ostatni jak do tej pory etap eksterminacji pociągów nocnych miał miejsce 21 grudnia 2002r. - wówczas zlikwidowane zostały katowickie i chorzowskie "niedobitki" - w zamian za PN-215 kursuje od tej pory poc.1611 (linia 16), a zamiast PN-224 wyjeżdża poc.1111 (linia 11). Tego dnia, z zaoszczędzonych w wyniku cięć na liniach dziennych wozokilometrów, udało się wykroić dodatkowy pociąg linii 6 (o numerze 611), który kursuje w nocy na tej trasie (praktycznie - w zamian za PN-225, który jednak zawieszony został już w 1998 roku).

Od tego czasu w ruchu pozostało pięć pociągów nocnych - PN-201, PN-202, PN-203, PN-204 i PN-205. Wszystkie z zajezdni Będzin. Prawdopodobnie ulegną one likwidacji w lutym 2003 roku.

DLACZEGO???

Dlaczego pociągi nocne są likwidowane? Oto kilka wytłumaczeń, którymi posługuje się KZK GOP (w nawiasach moje komentarze):

Podsumowując - zjawisko pod nazwą "pociąg nocny" oficjalnie odchodzi w przeszłość. Nieoficjalnie Tramwaje Śląskie używają określenia "kursuje jako pociąg nocny" dla określenia tych dziwolągów ni to planowych, ni to nocnych utworzonych w zamian za dotychczasowe "PN-y". Poza tym spółka stoi na stanowisku, że pociągi nocne prędzej, czy później na tory powrócą.

102Na-155 jako PN-100 zjeżdża do zajezdni Chorzów Batory (16.08.2001r.)

Z dniem 1 kwietnia 2003 r. K ZK GOP zawiesił (oficjalnie do 31 grudnia 2003 r., w praktyce do odwołania) kursowanie pociągów nocnych PN-201, PN-202, PN-203 i PN-205 nie uruchamiając w zamian żadnego kursu dziennych linii, ani nawet komunikacji zastępczej. Tak więc w ruchu pozostał już tylko jeden pociąg nocny - PN-204. Za zawieszone pociągi nocne ZKT-1 Będzin uruchamiał dwa pociągi personalne dostępne tylko dla pracowników.

W toku różnych kolejnych zmian rozkładów jazdy zmieniły się numery niektórych pociągów kursujących w nocy, na linii 3 w nocy kursują już dwa pociągi, natomiast na linii 10 (ex PN-100) ograniczono ilość kursów do dwóch par na dobę.

15 maja 2003 r. to data ostatecznej eksterminacji pociągów nocnych. Tego bowiem dnia zawieszono kursowanie PN-204, a wszystkie pociągi nocne ZKT-1 (PN-201, PN-202, PN-203, PN-204 i PN-205) uległy ostatecznej likwidacji. W zamian wprowadzono nocne (właściwie późnowieczorne i wczesnoporanne) kursy na liniach 21, 22/32 i 27. Nocne tramwaje przestały dojeżdżać do Żychcic.

 


Serwis internetowy w budowie "Komunikacja miejska na Górnym Śląsku" - (c) Jakub Jackiewicz 2003
Serwis umieszczony na serwerze WPK Katowice - http://www.wpk.katowice.pl/